İş Kazasından Doğan Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
Destekten yoksun kalma tazminatı, 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 53. maddesinde düzenlenen maddi bir tazminat türüdür. İşverenin gözetme borcuna aykırı davranması sonucunda iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan işçinin ölümü halinde; işçinin desteğinden mahrum kalanlar tazminat talebinde bulunabilirler.
Anlaşılacağı üzere destekten yoksun kalma tazminatı kısaca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda ölen işçinin muhtemel yaşam süresi içinde çalışarak sağlayabileceği kazancından ayırmak suretiyle; desteğinden yoksun kalanlara yapabileceği yardım tutarının bunlara peşin olarak ve toptan ödenmesi olarak tanımlanabilmektedir. Destekten yoksun kalma tazminatının amacı; destekten yararlananların sosyal ve ekonomik hayat seviyelerinin, işçinin ölümünden önceki şekilde devam etmesini ve korunmasını sağlamaktır. Bu tazminat niteliği gereği yalnızca maddi zararın giderilmesine yöneliktir.
Destekten yoksun kalma tazminatının istenebilmesi için bazı şartlar bulunmaktadır:
- Destek İlişkisinin Bulunması
Destekten yoksun kalma tazminatında desteklenen, eğer ölüm gerçekleşmeseydi; ölenin, gelecekte az ya da çok bu yardımı sağlayacağına ilişkin güçlü bir olasılık bulunan kişidir. Dolayısıyla desteklenenlerinin mutlaka ölenin mirasçıları olması gerekmez. Önemli olan, ölen işçinin sağlığında fiilen ve devamlı olarak, kısmen veya tamamen bakımını sağlayacak şekilde o kişiye yardımcı olmasıdır.
- Destek Olan İşçinin Ölmesi ve İlliyet Bağının Bulunması
Destekten yoksun kalma tazminatının istenebilmesi için işçinin ya iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu hayatını kaybetmiş olması gerekir. Ölüm gerçekleşmeden bu tazminatın talep edilmesi mümkün değildir. Ayrıca ölümle iş kazası arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekmektedir. Örnek vermek gerekirse; iş kazası sonucu hastaneye kaldırılan ancak hekim hatası sebebiyle hayatını kaybeden biri için destekten yoksun kalma tazminatı istenemeyecektir. Çünkü ölüm iş kazası nedeniyle değil hekimin hatası sebebiyle gerçekleşmiş olacaktır. Bu durumda da illiyet bağı kesileceğinden destekten yoksun kalma tazminatı istenemeyecektir.
- Destekleyenin Bakım Gücünün Bulunması ve Destekten Yoksun Kalanın Bakıma İhtiyacının Bulunması
Destekten yoksun kalma tazminatı istenebilmesi için bakım gücü ve bakım ihtiyacının söz konusu olması gerekmektedir. Eğer bakım gücü yoksa destekten, bakım ihtiyacı yoksa desteklenenden söz edilemez.
Destekleyenin bakım gücü, fiilen ve düzenli bir bakımı gerçekleştirmeye yeterli düzeyde olmalıdır. Buradan ölen işçinin ekonomik gücünün; desteklenenlerin tüm ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde olması sonucu çıkarılmamalıdır. Destek, desteklenenlerin ihtiyaçlarının sadece bir bölümünü karşılıyor dahi olsa, bakım gücüne sahip olduğu kabul edilmelidir. Ayrıca, destek yoksun kalma tazminatı istenebilmesi için; desteklenenin, ölen işçinin yardımına ihtiyaç duyması gerekmektedir. Desteğini kaybeden kişi, hangi nedenlerle olursa olsun işçinin ölümünden önceki yaşam düzeyini sürdürebilme olanağına sahipse, destekten yoksun kalma tazminatından söz edilemez.
- Ölümden Dolayı Sorumlunun Bulunması ve Desteğini Yitirenlerin Tazminat Talebinde Bulunması
İş kazasından doğan destekten yoksun kalma tazminatı sebebiyle sorumlu kişi işveren olacaktır. Sorumlu kişinin tespitinden sonra; işçinin ölümü sonucu sağlığında kendilerine destek olduğunu ve bundan sonra da olacağını ya da yaşasaydı gelecekte kendilerine destek olması kuvvetle muhtemel göründüğü kimseler desteklerini yitirmelerinden dolayı talepte bulunmalıdırlar.
Burada önemli olan, ölen işçinin sağlığında; desteklenene fiilen ve devamlı olarak, kısmen veya tamamen bakımını sağlayacak şekilde yardımcı olmasıdır. Bu nedenle desteklenenin mutlaka ölen işçinin mirasçısı olması gerekmemektedir. Eşler, çocuklar veya anne ve babalar destekten yoksun kalma tazminatı davası açabileceği gibi yukarıda belirttiğimiz özelliği taşıyan kardeşler, nişanlılar veya evlilik biriliği dışında birlikte yaşayanlar da fiili destek ilişkisinin varlığı halinde destekten yoksun kalma tazminatı davası açabilmektedirler.
Destekten yoksun kalma tazminatı davası, davalının yerleşim yerinde açılabileceği gibi; HMK’nın “Haksız Fiilden Doğan Davalarda Yetki” başlıklı 16. maddesine göre haksız fiilden doğan davalarda, haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana geldiği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir. Dolayısıyla iş kazasından doğan destekten yoksun kalma tazminatı davası yukarıda sayılan yerlerden herhangi birinde açılabilmektedir.
Görevli mahkeme ise; ölüme sebebiyet veren olay iş kazası olduğu için İş Mahkemesi’dir.
İş kazasından doğan destekten yoksun kalma tazminatı istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır. (TBK md. 72)
Avukat Ahmet AKYÜZ / İZMİR